90 год з дня нараджэння класіка беларускай літаратуры, паэта, празаіка, драматурга, кінасцэнарыста, публіцыста, перакладчыка Уладзіміра Караткевіча.
Улaдзiмip Кapaткeвiч – адзiн з pэдкix i дзiўныx paмaнтыкaў нaшaгa пpaгмaтычнaгa чacy. Ён быў яшчэ пpы жыццi пpызнaны клaciкaм cyчacнaй бeлapycкaй лiтapaтypы. Алe лёcaм aўтapy мнoгix xpэcтaмaтыйныx твopaў былo нaкaнaвaнa дaвoлi кapoткae зямнoe жыццё. Гэтa, бeзyмoўнa, нe aзнaчae, штo янo cкoнчылacя. Нaвaт для звычaйныx людзeй xpыcцiянcкaгa вepaвызнaння жыццё нiкoлi нe пepaпыняeццa. Для acoб жa тaкoгa мaштaбy, як Улaдзiмip Кapaткeвiч, Бoжы дap бeccмяpoтнacцi мaтэpыялiзaвaны яшчэ i ў твopчaй cпaдчынe пicьмeннiкa. Нa гэты кoнт тpaпнa выкaзaўcя ў пpaдмoвe дa двyxтoмнiкa ягoныx выбpaныx твopaў дpyгi cycвeтнa вядoмы клaciк бeлapycкaй лiтapaтypы Baciль Быкaў (яшчэ пpы жыццi Кapaткeвiчa): «Лeпшыя з твopaў Улaдзiмipa Кapaткeвiчa нaдoўгa зacтaнyццa ў cкapбoнцы poднaй лiтapaтypы, бo нa ягo тэмы мoжнa, нaпэўнa, нaпicaць гopш, a мaгчымa, i лeпш, aлe нaпicaць тaк, як гэтa зpaбiў ён, нe змoжa нixтo. Мacтaкi з тaкiм выpaзнa aдмeтным тaлeнтaм, з тaкiм cвoeacaблiвым бaчaннeм cвeтy нapaджaюццa нячacтa». Уладзімір Сямёнавіч Караткевіч нарадзіўся 26 лістапада 1930 года ў горадзе Орша Віцебскай вобласці ў сям’і інтэлігентаў. У час Вялікай Айчыннай вайны быў у эвакуацыі ў Пермскай вобласці, пасля ў Арэнбургу. У 1944 г. вярнуўся ў Оршу, атрымаў сярэднюю адукацыю. Пасля заканчэння філалагічнага факультэта Кіеўскага універсітэта імя Т. Р. Шаўчэнкі настаўнічаў у вёсцы Лесавічы Тарашчанскага раёна Кіеўскай вобласці (1954-1956), у Оршы (1956-1958). Скончыў Вышэйшыя літаратурныя курсы (1960), Вышэйшыя сцэнарныя курсы (1962) у Маскве.
Свае першыя вершы Уладзімір Караткевіч апублікаваў у 1951 г. (аршанская раённая газета «Ленінскі прызыў»). У 1955 г. верш «Машэка» быў змешчаны ў часопісе «Полымя». Затым выйшлі зборнікі паэзіі «Матчына душа» (1958), «Вячэрнія ветразі» (вершы і паэма, 1960), «Мая Іліяда» (1969), «Быў. Ёсць. Буду.» (вершы і паэмы, 1986).
Найбольш вядомы як празаік. Аўтар зборнікаў апавяданняў і аповесцей «Блакіт і золата дня» (1961), «Чазенія» (1970), «Вока тайфуна» (1974), «З вякоў мінулых» (1978), раманаў «Каласы пад сярпом тваім» (1968), «Хрыстос прызямліўся ў Гародні» (1972), «Нельга забыць» («Леаніды не вернуцца да Зямлі», 1982), «Чорны замак Альшанскі» (увайшлі аднайменны раман і аповесць «Зброя»), (1983), аповесці «У снягах драмае вясна» (1989). Для дзяцей выдаў «Казкі» (1975) і нарыс «Белавежская пушча» (1975).
Аўтар п’ес «Млын на Сініх Вірах» (пастаўлена на тэлебачанні ў 1959), «Званы Віцебска» (1977, пастаўлена ў 1974), «Кастусь Каліноўскі» (1980, пастаўлена ў 1978), «Калыска чатырох чараўніц» (1982), «Маці ўрагану» (1985, пастаўлена ў 1988г.; аднайменны мастацкі фільм – 1990). У 1988 г. выйшаў зборнік п’ес «Старыя беларускія хронікі». Напісаў сцэнарыі кароткаметражных фільмаў «Сведкі вечнасці» (1964), «Памяць каменя» (1966), «Будзь шчаслівай, рака» (1967), сцэнарыі мастацкіх фільмаў «Хрыстос прызямліўся ў Гародні» (1967), «Чырвоны агат» (1973), «Дзікае паляванне караля Стаха» (1979), «Чорны замак Альшанскі» (1984). На тэлебачанні і радыё па яго творах пастаўлены шэраг спектаклей. Па лібрэта Караткевіча пастаўлена ў Беларускім тэатры оперы і балета опера «Сівая легенда» (1978), а паводле яго аповесці «Дзікае паляванне караля Стаха» – аднайменная опера (1989).
Уладзімір Караткевіч выступаў таксама як публіцыст і крытык. Напісаў нарыс «Зямля пад белымі крыламі» (1977, першае выданне – на ўкраінскай мове, Кіеў, 1972), эсэ «Мсціслаў – Мстиславль» (1985), эсэ, артыкулы пра Ф. Скарыну, Т. Шаўчэнку, Лесю Украінку, М. Агінскага, Я. Купалу, М. Багдановіча, М. Шолахава, Я. Брыля, У. Калесніка, М. Лужаніна, Р. Барадуліна, В. Зуёнка, А. Наўроцкага, Я. Сіпакова. Выйшлі Выбраныя творы ў 2 тамах (1980) і Збор твораў у 8 тамах (1987-1991).
Працаваў як перакладчык. На беларускую мову пераклаў драму М. Карэма «У ноч зацьмення Месяца» (пастаўлена ў 1972), аповесць Э. Гашпаравай «Цяжка быць мустангам» (1981), паасобныя творы Дж. Байрана, А. Міцкевіча, І. Франка, Я. Судрабкална, Б. Мацкявічуса і інш.
Узнагароджаны ордэнам Дружбы народаў. За раман «Нельга забыць» у 1983 годзе прысуджана Літаратурная прэмія імя Івана Мележа, a за раман «Чорны замак Альшанскі» ў 1984 годзе – Дзяржаўная прэмія БССР імя Якуба Коласа (пасмяротна).
Выкарыстаныя крыніцы:
http://vershy.ru/bio/biyagrafiya-uladzimira-karatkevicha
https://karotkizmest.by/биографии/уладзімір-караткевіч.html
Абласная акцыя “Чытаем разам творы Уладзіміра Караткевіча”